Hungry Man Blues

Asperger en autisme hebben heeft zo zijn weerslag op het dagelijkse leven. Bijvoorbeeld op eten en al wat er bijkomt kijken. Op een bepaalde manier kan je stellen dat er een bepaalde humor in zit. Zo eet ik bijvoorbeeld op het werk altijd hetzelfde op mijn boterham. Dat was ook zo al tijdens mijn schooljaren. Er mag op mijn boterham alleen maar vleeskoek komen en dan ook nog alleen van een bepaald merk en niets anders. Ik aanvaard ook nog choco op mijn boterham en dat gebeurt soms, maar in feite eet ik altijd hetzelfde. Pogingen om mij iets anders te laten eten, lopen sowieso faliekant af. En toen mijn merk van vleeskoek een paar jaar terug uit onze vertrouwde winkel werd gehaald, was er grote paniek. Gelukkig hebben we een andere winkel gevonden waar ze mijn merk wel nog verkopen.

Dit is een voorbeeld van een klein kantje van Asperger hebben. Iedereen ziet de grote lijnen, de problemen met communicatie, het teruggetrokken zijn, angstgevoelens, … maar de kleine lijntjes worden vaak wel eens vergeten, terwijl deze een even grote weerslag hebben op iemands leven. Het feit dat het leven dreigt ineen te storten omwille van een bepaald merk van vleeskoek moet, denk ik, voor NT’s raar en zelfs grappig overkomen. Ook ik vind het op een bepaalde manier grappig. Maar natuurlijk zit hier telkens weer hetzelfde achter. Structuur in het leven brengen, steunpunten hebben waar je op terugvalt, een veilig gevoel creëren. Vleeskoek eten geeft mij een veilig gevoel en zit zo in mijn systeem ingebakken dat dit hoort bij naar school gaan en nu gaan werken. Mocht ik kaas op mijn boterham hebben, dan zou dit verwarrend zijn, want kaas en werk gaan niet samen in mijn hoofd. Anderzijds gaat boterhammen met vleeskoek en thuis ook niet echt samen.

Ik heb nog zo van die bepaalde “rare” gewoonten. Zo associeer ik confituur steeds met sandwiches en vind ik confituur op een boterham eigenlijk niet zo lekker, maar met sandwiches kan ik er wel een paar met smaak opeten. Rosbief en kaas associeer ik dan weer meer met pistolets en piccolo’s en alleen in die combinatie zal ik ze opeten. Of ik lust tomatensaus en ik lust frieten, maar beide gecombineerd laat ik aan mij voorbij gaan omdat die twee in mijn hoofd niet samen horen. Chocomelk en melk in het algemeen is dan weer iets wat ik associeer met weekends en zal ik nooit op weekdagen ’s morgens drinken. En zo zijn er nog enkele eetassociaties die ik maak en waar ik moeilijk kan van afwijken.

Dat is één aspect verbonden aan eten. Een ander aspect is dat ik heel weinig lust en niet voor nieuwe dingen te vinden ben. Ik lust wel verschillende groenten, maar net genoeg om voldoende variatie in de loop van de week te hebben. Maar na een week is mijn lijstje op en zou alles opnieuw moeten beginnen. Maar het lijstje met wat ik niet eet is groter. Vaak kan ik mij niet herinneren of ik een groente al geproefd heb of niet in mijn kindertijd, dus ik weet niet of ik bepaalde dingen wel of niet zou lusten, maar toch zijn een aantal zaken zodanig in mijn hoofd geprent dat ik ze weiger te eten. Witloof bijvoorbeeld of savooikool. Geen idee of ik ze ooit geproefd heb, maar ze moeten ze gewoonweg niet op mijn bord serveren. Daarnaast ben ik ook niet voor geëxperimenteer in de keuken. Dus Chinees, Thais, Grieks, Turks, … ik pas er telkens voor. Ik wil ze zelfs niet proeven. Ik val steeds terug op de vertrouwde producten en smaken. U kan dan ook voorstellen dat ik mijn moeder vaak in de gordijnen heb gejaagd omdat ik dingen niet wil eten, laat staan proeven. Zo ben ik er een beetje verantwoordelijk voor dat hun eigen eetervaringen beperkt zijn gebleven of dat ze vaak twee verschillende dingen op tafel moest zetten.

Wie iets van autisme kent, zal het ook niet verbazen dat tijdstippen ook een rol spelen bij het eten. Het rare is wel dat ik verschillende tijdstippen voor verschillende gelegenheden kan associëren en dat ik dus niet zo rigide ben dat elke dag er precies op dezelfde tijdstippen moet gegeten worden. Maar er zijn wel vaak eetmomenten die met bepaalde tijdstippen geassocieerd zijn. Zo wil ik dat er in het weekend tussen 12 – 12u30 ’s middags warm gegeten wordt. Het is niet zo dat het klokvast 12 uur moet zijn, maar het moet wel in die buurt zijn. Een half uur later en mijn honger is eigenlijk voorbij. Ook op mijn werk heb ik zo’n momenten. 10u30 is tijd voor een snack. Soms is het eens wat vroeger of wat later, maar snack en 11 uur is alleen maar een optie als ik echt grote honger mocht hebben. Idem voor 15 uur. Die tijdstippen hebben ook tot gevolg dat ik niet hou van etentjes en dergelijke. Omdat daar meestal op latere tijdstippen wordt gegeten. Zo vind ik bijvoorbeeld om 13à14 uur of 19à20 uur eten op kerst- of nieuwsjaardag verschrikkelijk omdat dit veel te laat is en ik dat uur helemaal niet associeer met eten. Ook barbecues zijn op dat gebied een ramp, want dat begint ook altijd later en daar heb je dan nog eens het feit dat je in fasen eet en dus soms moet wachten tot het vlees gaar is. Neen, ook dat past niet in mijn beleving van eten, want ik ken alleen het principe van 1 bord vol leegeten en geen twee, drie keer teruggaan.

Nu, het is niet altijd even zwart of wit. Ik kan echt wel eens afwijken van die regels, maar het hangt allemaal van de situatie af. Hoe veiliger de situatie, hoe beter het lukt. En zolang het maar éénmalig is, kan ik wel eens van mijn regels afwijken. Dus, het is niet zo dat als mijn ouders eens willen barbecuen, dat ik mij niet aanpas en dat ik niet later eet. En op kerst- of nieuwjaarsdag pas ik mij ook aan. Maar mocht het echt van mij afhangen, dan vliegt de barbecue buiten en eten we op feestdagen zoals anders.

It's always la la la when we go shopping

Ik had een tijdje terug wat cd-bonnen gewonnen met een spel op de radio. Leuk, totdat de cd-bonnen ook daadwerkelijk toekwamen en ik zag dat ze van Fnac waren. Tja, een probleem, want ik woon in Aalst en in Aalst is er geen Fnac. Dus moest ik uitwijken naar Gent of Brussel. Vermits ik Brussel niet echt aantrekkelijk vind, viel de keuze al gauw op Gent. En dan beginnen de problemen als autist. Want alles moet tot in de puntjes gepland worden. Een ander mens zal iets hebben van leuk, ik ga naar de Fnac in Gent en koop mij wat cd’s. En ze maken daar weinig spel van en doen het gewoon. Tuurlijk zullen ze ook eens kijken waar de Fnac ligt en hoe ze er geraken.

Maar ik heb er toch wel enkele weken over gedaan om de stap ook daadwerkelijk te zetten. Het eerste probleem was natuurlijk er geraken en vermits het autorijden niet echt lukt, moet het via de trein gebeuren. En daar kijk ik altijd een beetje tegen op, want met de trein is voor mij niet een stukje reizen. Er is natuurlijk het vertrek en de aankomst. Ik heb, denk ik, de voorbije weken wel tien keer naar de site gesurfd van de NMBS om te kijken welke treinen er rijden, wanneer, waar ze stoppen, wanneer ik toekom en welke trein ik moet terugnemen, …. En dan is er de keuze te maken welke trein ik ga nemen. De eerste op het uur of de tweede op het halfuur. De eerste heeft als voordeel dat hij eigenlijk perfect op tijd toekomt zodat ik bij openingstijd aan de Fnac kan staan, de tweede heeft als voordeel dat hij minder haltes doet en dus wat meer aan één stuk kan rijden. De hele tijd werd ik over en weer geschud tussen de twee.

Een tweede probleem was dat ik nog nooit in Fnac ben binnengeweest. Ik weet dus niet hoe het er aan toegaat, waar alles staat, of er veel keuze is, is het één verdiep, twee verdiepingen, zijn er roltrappen, …. Vermits ik er nog nooit ben binnengeweest, kan ik mij daar natuurlijk moeilijker op voorbereiden. Maar dan bedenk ik welke mogelijke situaties er zich allemaal kunnen voordoen en hoe ik daar moet op reageren. Zo hou ik bijvoorbeeld niet van roltrappen. Ik vind dat een beangstigend machine. Niet zo zeer om naar boven te gaan, maar wel om naar beneden te gaan. Dus ik moet mij daar op voorbereiden mochten er roltrappen zijn. Gelukkig zijn er geen roltrappen in Gent. Een ander vraagteken was ook wat ik moest doen als ik iets niet zo vinden. Wie moet ik aanspreken, hoe spreek ik iemand aan, hoe bedank ik iemand. In mijn hoofd speel ik een paar rollenspellen om voorbereid te zijn. Ook het afrekenen aan de kassa probeer ik mij voor te stellen. Allemaal ingewikkeld als je nog nooit in de Fnac bent binnengeweest en dus niet weet hoe het eraan toegaat. Maar ik ben al in andere winkels geweest en probeer op basis van die ervaringen mij een beeld te vormen.

Tenslotte was er natuurlijk ook de vraag wat ik met die cd-bonnen ging kopen. Ook dat moet bij mij op voorhand bepaald zijn. Ik koop niet graag impulsief omdat ik in een winkel moeilijk kan kiezen. Ik heb problemen als ik in een cd-winkel binnenstap en iets wil kopen, maar ik weet niet wat. Want dan zie ik cd X en die wil ik hebben, maar ook cd Y en Z, alleen zit ik in mijn hoofd met maar een budget voor 1 of 2 cd’s en dan moet ik dus een keuze maken. En dan kan dat lang duren bij mij. Dus heb ik geleerd op voorhand al een keuze te maken. Zo moet ik dat in de winkel niet meer doen en dat heeft als voordeel dat ik gericht kan kopen en niet lang in de winkel moet lopen. Dus maak ik een lijstje op, kijk ik op de website of alles past in mijn budget en zorg ik ook dat ik nog een paar back-ups achter de hand heb mocht er iets niet zijn. Winkelen is dus niet iets ontspannend voor mij, maar alles is in een schema en structuur gegoten.

En gisteren was de dag daar dan. Ik ging normaal vorige week gaan, maar ik voelde dat ik er nog niet klaar voor was. Raar hé, maar ik vond dat ik nog niet goed voorbereid was en was nog onzeker over enkele dingen. Maar gisteren pakte ik mijn moed dan toch bij elkaar en ging ik. Na een slapeloze nacht, want ik was best wel wat zenuwachtig en angstig. Ik had beslist om de trein van 9 uur te nemen. Deze heeft wel wat meer haltes, maar ik zou op tijd in Gent zijn en zou dan ook snel terug kunnen zijn. Alles ging vlot tot ik daadwerkelijk op de trein zat en de trein redelijk vol zat en bij elke halte er nog meer mensen opstapten. Ik ben al geen people’s person en hou niet van drukte en grote menigten. Dus op een trein zitten met veel volk, verschillende mensen die door elkaar praten, anderen waar je de muziek van hun mp3-speler kan horen, …. Goh, dat halfuurtje was een beetje hel op aarde. Want ondertussen neem je ook nog al de schema’s nog eens door in je hoofd en speel je al de scenario’s nog eens af en je wordt dan nog wat onzekerder. Ik moet zeggen dat ik ontzettend blij dat ik na een half uur nog eens wat frisse lucht kreeg en buiten het station uit de grote drukte kwam.

Dan was er de tocht naar de Fnac. Ik had al op internet gezocht waar de Fnac lag en dat leek nog een eindje van het station te liggen. Een heel eindje bleek wat er kwam maar geen eind aan die lange weg naar de Fnac. Gelukkig was er niet veel volk en was de weg ook niet bezaaid met achtergestelde of onveilige buurten. Maar toch zat ik altijd met het uur in mijn hoofd. De Fnac ging om 10 uur open en ik wou daar om 10 uur zijn en ik jaagde mezelf dus wat op. Ondertussen zag ik voortdurend de tram passeren en vroeg ik mij af waarom ik de tram niet had genomen. Waarom? Omdat ik niet weet hoe je met een tram reist. Waar koop je een ticket? Hoe zie je waar je moet afstappen? En nog zoveel meer. Ik had dit kunnen opzoeken, maar met de bus en trein reizen had ik al gedaan met zus of moeder, maar trein had ik nog nooit gedaan met iemand. En om zomaar zelf de sprong in het onbekende maken, dat zou nog meer stress hebben veroorzaakt.

Ik kwam iets voor 10 uur aan bij de Fnac en ik zag dat er nog mensen klaar stonden om binnen te gaan. Blijkbaar zat iedereen in Fnac ook al klaar, maar 10 uur is 10 uur bij de Fnac en geen minuut vroeger gaan we open. Blij om te merken dat ook winkels best een autistisch trekje kunnen hebben. Ik heb eerst al het ander volk laten binnengaan, zodat ik niet in het geduw en getrek van de mensenmassa terecht kwam en ging binnen. Ik had mij de Fnac toch wat anders voorgesteld. Blijkbaar zijn er drie verdiepingen en liggen de cd’s en dvd’s op de -1. Gelukkig geen roltrappen, maar een gewone trap. En dan maar zoeken naar waar de cd’s staan. Er was gelukkig andere mensen die nog al in de Fnac waren geweest, dus het was maar wat de grote groep volgen. En meteen prijs. De eerste cd die ik zie, staat op mijn lijstje. En na een minuut zie ik de tweede staan. Maar cd 3 vind ik niet. Al lichtjes in paniek. En ook cd 4 zie ik niet meteen. Ik zie het bordje met de artiest staan, maar niet de cd. Dan maar eens kijken bij de artiest ervoor en erna en ja hoor, daar staat die. Blijkbaar zijn mensen altijd zo lui om een cd terug op de juiste plaats terug te zetten. We smijten het maar ergens en dan zijn we ervan af. Ik moet mij tegenhouden om gans die bak eens op orde te stellen. Maar dat zou wel een te raar zicht zijn. Op naar de dvd’s en daar heb ik veel minder geluk. DVD 1 zie ik niet, dvd 2 zie ik ook al niet en waar is dvd 3? Zelfs van mijn back-up-lijstje zie ik niets. Keuze genoeg qua televisieseries bij Fnac, maar degene die ik zoek, zijn er niet. Nu zou ik het aan iemand kunnen vragen, daar had ik mij op voorbereid, maar ontgoocheld en gestresseerd durf ik niet. Ik vrees dat ik weer een mal figuur ga slaan. Dus druip ik maar zonder die dvd’s af. Ik zie wel twee andere series liggen die ik ook wel wil kopen. Het heeft toch wel vijf minuten geduurd en heel wat over en weer geloop voor ik kan besluiten om ze te kopen. Want ja, ze stonden niet op mijn lijstje.

Goed, het werd tijd om af te rekenen en gelukkig stond er niet teveel volk aan de kassa. Het was vrij vlug aan mij. Maar dan kom je bij een lieve dame terecht en stelt ze je de onverwachte vraag of je een Fnac-kaart wilt hebben. Daar had ik mij niet op voorbereid en ik stamel verlegen nee, waarbij ik voel dat ik nog roder en bezweter word dan dat ik al ben. Allez jong, waarom niet, vraag ze. Ik snap niet wat mensen niet verstaan aan het woordje neen en kan er toch nog uitpersen dat ik niet vaak naar Fnac komt. OK, geen probleem. Oef, ze dringt niet teveel aan. Ze rekent af en ik geef mijn cd-bons af. Het zijn er toch enkelen en ze kijkt even op. Gewonnen op de radio, hoor ik mezelf tot mijn eigenste verbazing zeggen. Amai, gij hebt geluk. OK, we hebben iets gezegd aan de kassa, wat toch ook al een hele prestatie is en we rekenen af en ik wens haar nog een prettig weekend toe. En blij ben ik weer buiten.

Missie geslaagd. De terugweg naar het station lijkt ineens minder lang en ook de terugreis met de trein verloopt veel vlotter. Gewoon omdat de stress van de hele situatie van je schouders valt en je terug naar je vertrouwde thuis kan gaan. Maar je voelt thuis ook ineens terug wat voor een inspanning dit was geweest en hoe moe je wel bent na gewoon wat cd’s gaan kopen in Fnac Gent. Shoppen is echt geen ontspanning voor mij als autist en zeker niet in een onvertrouwde omgeving. Het genieten van de cd’s die ik kocht, is dan ook maar vandaag kunnen gebeuren. Gisteren was ik te moe.